The American Dream uit Miss Saigon behoort tot de absolute topnummers in de musicalgeschiedenis. En het is ook een van de sterkste theatermomenten van Willem Nijholt. Hij is De Regelaar, de sjacheraar die in Saigon tijdens de Vietnam-oorlog zonder scrupules alles en iedereen beduvelt om zijn eigen zak te spekken, met als hoogste doel: een visum voor het beloofde land, de Verenigde Staten. Zeven minuten zingt en danst de 62-jarige Nijholt als een jonge god rond en op een Amerikaanse slee.
Voor de deels Filippijnse cast van de Nederlandse Miss Saigon verdrijft ‘Papa Kroepoek’ de heimwee met Indische lekkernijen. Pater familias Nijholt voelt zich geweldig. Alleen als tijdens de voorstelling de Vietminh-soldaten Saigon innemen en De Regelaar letterlijk op zijn knieën dwingen krijgt hij het benauwd en barst een keer in een huilbui uit. Die scène komt wel heel dicht bij zijn ervaringen in het Jappenkamp.
Willem Nijholt (1934) is op Java geboren als zoon van een onderofficier van het KNIL. In 1942 komt een eind aan zijn zalige tempo doeloe-jeugd als zijn vader aan de Birma-spoorlijn moet werken en moeder en haar drie kinderen in het kamp eindigen. Het trauma heeft Nijholt zijn leven lang in de greep gehouden, ook al heeft hij met Wieteke van Dort (Tante Lien) en in de televisieversie van De Stille Kracht (met de befaamde badkamerscène van Pleuni Touw) zijn Indische verleden mooi kunnen gebruiken.
Dat deel van het leven van Nijholt wordt prachtig verteld in de mooi geïllustreerde biografie die theaterwetenschapper Hilde Scholten en journalist Ruud Buurman over hem hebben geschreven. Strak en emotioneel. Daarnaast komen we veel te weten over de moeizame start van zijn toneelcarrière, Reve’s bewondering voor Nijholt (Na een doorloop: ‘Als je het zó speelt op de première, ga ik me op je zitten afrukken op de eerste rij.’), de musicals waarin hij heeft gespeeld (zoals Foxtrot, Cabaret en Miss Saigon), zijn toneel en televisiewerk.
En toch is het geen goede biografie. Niet alleen vanwege het ontbreken van een namenregister, maar vooral omdat het boek, zoals Joop van den Ende in zijn voorwoord schrijft, een hommage is. In een eerbetoon wordt kritiek verzwegen of geminimaliseerd. Nijholt komt vaak verongelijkt over, voelt zich niet echt gewaardeerd en is veel te snel op zijn teentjes getrapt. Beroepsonzekerheid zal er zeker mee te maken hebben, maar daar hadden de schrijvers wel eens wat op mogen doorgraven.
Hein Janssen, theaterredacteur van de Volkskrant en een kritisch bewonderaar van de acteur Nijholt, heeft uitvoerig met de twee auteurs gesproken, maar Nijholt heeft na een verkeerd geïnterpreteerde opmerking in een recensie van Janssen besloten dat de journalist niet deugt, dus vinden we niets terug van dat gesprek. Gerrie van der Klei, met wie Nijholt intensief heeft gewerkt, wordt na een conflict afgemaakt door Nijholt. Voor de volledigheid zouden wij toch ook wel even de mening van Van der Klei willen lezen. En zo zijn er vele hinderlijke omissies. Nijholt als eindredacteur van zijn eigen biografie, dat hadden serieuze biografen niet mogen laten gebeuren.

***
Hilde Scholten en Ruud Buurman: Willem Nijholt
144 blz
ISBN 978 90 468 0393 6
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
€ 25,–