Napoleon op Sint-Helena door Wallis Theaterproducties, tekst: Léon van der Sanden, regie: Ursul de Geer, Koninklijke Schouwburg Den Haag 21 januari. Tournee tot eind april. www.napoleon-toneel.nl

***

Het was een chique oplossing voor een dictator die miljoenen doden op zijn geweten had. Terwijl men tegenwoordig niet op een terechtgestelde machtswellusteling meer of minder kijkt, besloten de overwinnaars van Waterloo Napoleon af te voeren naar het Engelse hete muggennest Sint-Helena voor de kust van Angola. Daar heeft de kleine keizer zijn laatste levensjaren gesleten, bewaakt door 3000 Engelse soldaten, die erop moesten toezien dat hij niet nog eens ontsnapte, zoals eerder vanaf het eiland Elba in de Middellandse Zee.
Na ruim vijf jaar in zijn verbanningsoord was de man die van Europa één groot Frankrijk wilde maken helemaal op. Maagkanker of vergiftiging door vertrouwelingen die op zijn miljoenen-erfenis uit waren? Historici zijn er niet helemaal uit. Léon van der Sanden, schrijver van Napoleon op Sint-Helena, mikt op de laatste doodsoorzaak. Dat is voor een stuk met een groot historisch onderwerp wat aantrekkelijker, want dan is het meteen ook een overzichtelijke misdaadvertelling.
Bij de openingstirade vol ouderwetse Ko van Dijk-pathos van Peter Bolhuis als Engelse garnizoengeneraal op het eiland wordt ‘Het Beest’ stevig neergezet en wordt vooral op zijn zwarte kanten gewezen. In de loop van het verhaal wordt Napoleon zowel menselijker als geestelijk steeds kleiner. In zijn spelletjes met het onbevangen Engelse meisje Betsy Balcombe (fleurig gespeeld door Jip Smit), dat zich voor de komst van de generaal dood verveelde op het eiland, toont Napoleon zich een speelse tiener, die alles van het meisje pikt. ‘Nappie, keizertje, stomme Franse kikkervreter, kom hier en zit!’ ‘D’accord, madame.’
Huub Stapel doet het perfect. De arrogantie van een man die weigert te accepteren dat zijn keizerrijk niet groter is dan zijn miezerige verbanningsoord en de mensen die hem trouw zijn gebleven koeioneert. De intense blijheid als hij het decorum van zich af kan schudden. En zijn einde, als hij zijn memoires eindelijk heeft gedicteerd en de geschiedenis naar zijn hand heeft gezet, mag in het rijtje van grote sterfscènes. Prachtig hoe uit dat versleten lijf vlak voor de laatste ademtocht toch nog even een vlaag van agressie wordt geperst.
Tegen een decor van een gigantische letter N krijgen we een psychologische geschiedenisles die informatief, soms spannend, soms ontroerend (als hij over zijn enige echte liefde Joséphine praat), soms een beetje grotesk/anachronistisch (als hij als een tegenstander van het kunstafbraakbeleid van het huidige kabinet wordt neergezet) en soms ook langdradig is. In het streven naar de volledigheid van een onderwijzer hebben schrijver en regisseur er kleine lijntjes en tierelantijntjes bijgehaald die de vaart er danig uithalen. Het verschuiven van Napoleons kracht naar zielige machteloosheid had ook in een half uur minder gekund.