De Romeinse keizer Vespasianus had het al lang geleden in de gaten: Pecunia non olet. En omdat geld niet stinkt voerde hij urinebelasting in. Openbare toiletten heten in Italië nog steeds Vespasiani.
We zijn bijna tweeduizend jaar verder, maar het principe van Vespasianus blijft ongewijzigd. In een naamloze stad heeft een private onderneming door middel van omkoping en geweld het monopolie veroverd op de openbare toiletten, waar de burgers flink voor moeten betalen. Thuis plassen op waterverslindende wc’s is er niet meer bij, want de stad wordt al jaren geteisterd door droogte en moet zuinig zijn op het water. Onverlaten die tegen deze ongemakkelijke situatie protesteren of wildplassen worden opgepakt en gedeporteerd naar een mysterieuze plek, waar niemand van terugkeert: Urinetown.
Tijdens een reis door Europa raakte de Amerikaan Greg Kotis danig gefrustreerd toen hij platzak en met behoorlijke aandrang stuitte op een betaal-toilet in Parijs. Het bracht hem op het idee voor de musical Urinetown, die in 1999 voor het eerst op een bescheiden New Yorks theaterfestival te zien was. De satirische toon van het onconventionele verhaal leek geschikt voor de buitenrand van Broadway, maar al snel werd de musical een ware cult-hit. Urinetown is nu een maand in Amsterdam te zien. Verlenging is onmogelijk in verband met verplichtingen van de cast, maar deze show schreeuwt om een tournee.
Jurrian van Dongen, die het initiatief heeft genomen tot deze productie, heeft zowel de vertaling als de regie voor zijn rekening genomen. Urinetown is Zeikstad geworden. De glasheldere vertaling van dat ene woord geeft precies aan dat Van Dongen de cartooneske, rellerige sfeer van de oorspronkelijke versie vast heeft weten te houden. De meligheid gaat soms heel ver, het slapstickspel grenst aan het absurde, maar alles schuift perfect in elkaar.
Op papier voldoet de show aan alle Broadway-eisen: er is een schurk, een held en een onmogelijke Romeo en Julia-liefde. Maar ondertussen wordt de draak gestoken met het genre. Er is geen decor; Jamai Loman praat met de snelheid van een TGV; de ene verteller, de arrogante agent Knuppel, smeuïg gespeeld door René van Kooten, verklapt vooraf een deel van de clou, terwijl de andere vertelster, de gewetensvolle straatmeid Kleine Eefje, een innemende rol van Suzan Seegers, de titel en de inhoud van de voorstelling bekritiseert.
Musicalfreaks kunnen zich vermaken met de vele verwijzingen naar onder meer Les Misérables en West Side Story, en theatergangers die zich ergeren aan de vaak opgeblazen sfeer in een musical worden in een klap van hun weerzin genezen.

****
Urinetown – Zeikstad door M-Lab, tekst: Greg Kotis en Mark Hollmann, muziek: Mark Hollmann, vertaling en regie: Jurrian van Dongen. M-Lab Amsterdam 10 september. Aldaar t/m 3 oktober.