VANKWAADTOTERGER door Theo Maassen, Stadsschouwburg Utrecht, 7 oktober. Tournee. 
****
Decorontwerp en -uitvoering vormen ook dit keer geen onoverkomelijke uitgavenpost voor het Maassen-bedrijf (‘Voor al uw cabaret, film en ingezonden brieven naar de Volkskrant’). Even lijkt het er zelfs op dat de gehele voorstelling zich achter het gesloten voordoek gaat afspelen, maar dat revolutionaire plan, waarbij een totale gelijkschakeling van ziend en blind publiek zou worden bereikt, ging kennelijk toch iets te ver.
Maar het is ongelooflijk wat Maassen alleen al met zijn stem kan bereiken. En dan hebben we zijn boze kop nog niet eens gezien. Het zijn indrukwekkende eerste minuten, die ook een belangrijk facet blootleggen van elke godsdienst, waar de goedgelovige achteraan hobbelt: je moet maar geloven dat de cabaretier ook daadwerkelijk achter het gordijn staat als hij op grandioze wijze het huwelijk en het hebben van kinderen volkomen affakkelt. Maassen snapt nu wel de diepere betekenis van de leuze Arbeit macht frei. Of is het een bandje of een stemmennabootser? Theater is net als religie een glibberige aangelegenheid. De imam, priester, rabbi en cabaretier kunnen de beminde gelovigen alles op de mouw spelden, als er maar een vertrouwensband is opgebouwd. En dat is bij Maassen natuurlijk het geval. Iedereen is dolblij dat Maassen weer een tournee maakt. Maassen spreekt, of preekt soms, en wij luisteren. Behaalde resultaten in het verleden zijn in het geval van Maassen een behoorlijke garantie voor de toekomst.
We kennen de succesvorm van Maassen inmiddels goed. Een kaal podium, een glaasje water en een T-shirt met een klein interessant detail. Dit keer een (vredes)duif die zich rustig heeft genesteld op een handgranaat. Zolang de duif op de handgranaat zit kan niemand de pin eruit trekken. Maar als je goed kijkt, trekt die duif de pin er zelf uit. De naïeve goedzak, die zelf de ellende veroorzaakt. Dit soort verwarrende logica vormt de basis van de filosofie van Maassen, die zich ook in dit programma weer presenteert als een wereldverbeteraar, zonder de negatieve, irritante associaties die de licht cynische mens daar doorgaans bij heeft. Het thema verschilt niet echt van zijn vorige programma’s: geef iedereen de ruimte en wees niet zo snel op je teentjes getrapt. Versta de kunst van het relativeren. Een biertje op zijn tijd kan daarbij helpen. Wat zou de wereld er een stuk relaxter uitzien als moslims niet zo spastisch over alcohol zouden doen.
Om de gewenste sfeer van tolerantie te bereiken, is het van levensbelang dat de mens een goed ontwikkeld gevoel voor humor heeft, en dat hij ironie snapt. Want, stelt Maassen, humor is de hoogste kunstvorm. Schilderkunst, poëzie, dans, het is allemaal wel knap en aardig – nee, musical niet, dat is gewoon ‘raar gedrag’ – maar die kunstvormen staan vele treden lager dan humor. Daar kan zelfs muziek niet aan tippen, want Maassen heeft nog nooit een vogel een goede grap horen vertellen.
De filosofische les wordt met ijzersterke, soms ronduit kwaadaardige grappen doorspekt. Misschien is het raadzaam dat Claudia de Breij en Guus Meeuwis deze voorstelling aan zich voorbij laten gaan. Een bezoek zou hun ego zonder twijfel krenken.
Behalve deze twee voorbeelden van extreme debunking, krijgen we ook nog een buitengewoon melige conference over de Franse invloed op de Nederlandse taal opgediend. Een scène met een zeer hoog Toon Hermans gehalte. Maassen beheerst de beproefde Hermans techniek ook: gewoon doorgaan met nieuwe voorbeelden, lekker doorzeuren en doordreinen, de krankzinnigheid zo ver laten oplopen, dat je wel móet lachen.
Theo Maassen is weer terug. In al zijn boosheid, verontwaardiging en verbazing over zoveel domheid en gebrek aan inlevingsvermogen in de samenleving. De verharding gaat inderdaad van kwaad tot erger. De verrassing is misschien niet zo groot meer bij Maassen, maar in de uitvoering kan er eigenlijk niemand aan hem tippen.
Er zijn maar weinig mensen die zo angstaanjagend, bedreigend boos kunnen kijken als Theo Maassen. Of het nou het affiche is voor de film TBS of de voorstelling Functioneel naakt, Maassen kijkt je aan of hij je wilt verscheuren. Het affiche van VANKWAADTOTERGER slaat in dit genre echt alles: krijgshaftig kapsel, ongeschoren, boeventronie, Hitlersnorretje. Deze man duldt geen tegenspraak.