Op de Wikipedia ‘Lijst van bekende Friezen’ staan naast veel politici, sporters, schrijvers en schilders slechts twee cabaretiers: Jan Jaap van der Wal en de in Pingjum geboren Rients Gratama. Daar leeft er nu nog maar één van, want eergisteren is Rients Gratama op 85-jarige leeftijd overleden.
Gratama speelde vanaf 1957 Friestalige cabaretprogramma’s: eerst in het ensemble van Tetman de Vries en vanaf 1963 met zijn eigen Fries Cabaretgezelschap. Wim Sonneveld zag Gratama in 1967 optreden en stimuleerde hem een Nederlandstalige show te schrijven. Een jaar later ging Vingertjes in de pap in première.
De onzekere tekstschrijver riep voor zijn programma’s de hulp in van Jelle de Vries, Jan Boerstoel en Friso Wiegersma, de geliefde van Sonneveld. Ook naast hem op het podium zocht Gratama extra steun. Hij maakte een programma met de achtkoppige eindexamenklas van de Akademie voor Kleinkunst. Na vier en twee medewerkers maakte hij in 1980 en 1981 twee soloprogramma’s. De vorm van zijn programma’s was traditioneel: liedje, conference, liedje, terwijl de inhoud eerder onderhoudend dan geëngageerd was.
Gerard Cox en Gratama deelden in1982 een kleedkamer toen zij in de musical Fien speelden. Daar ontstond het idee om samen te werken. Het duo maakte twee programma’s: De grijze plaag (1984) en Beperkte dijkbewaking (1987), dat wat venijniger en scherper was dan het eerste. Voor de AVRO maakten Cox & Gratama een maandelijks tv-programma met korte interviews, sketches en liedjes.
Na de periode met Cox beperkte Gratama zich tot kleinschalige Friese producties. In 1990 liet hij nog een keer nadrukkelijk nationaal van zich horen. Gratama stond toen zelf op de planken in de door hem geschreven musical Mata Hari.
Rients Gratama was in 1990 de eerste die de Fryske Anjer ontving, het eerbewijs van het Prins Bernhardfonds voor mensen met een grote verdienste voor de Friese cultuur.