‘Dames en heren, mag ik u welkom heten in het kutzaaltje van het Nieuwe de la Mar.’
Freek de Jonge speelt in 1988 de voorstelling De Goeroe & de Dissident exclusief in het ‘kutzaaltje’ van het Amsterdamse theater. Er is inderdaad nogal wat aan te merken op de zaal: de stoelen, met alleen voldoende beenruimte voor kinderen, zouden in een middeleeuwse martelkamer niet misstaan, en door het ontbreken van airconditioning kan de temperatuur behoorlijk oplopen. Tijdens de revue Fly Away van Arjan Ederveen in de zomer van 1997 steeg het kwik in de zaal tot 35 graden en op het toneel nog eens drie graden extra. Voor de artiesten is het behelpen in de krap bemeten kleedkamer. Of, zoals Het Parool de toestand eens samenvatte: ‘Maxi moet wachten als Mini staat te douchen.’
Maar het is wel een historische zaal, waar alle groten van het moderne Nederlandse amusement hebben gespeeld, te beginnen met Fien de la Mar, die in 1947 de deuren van het theater opende. En zelfs de sterren zul je zelden echt hebben horen klagen over de kleedkamer, omdat het toch maar mooi de plek is waar ‘meneer Kan’ vele uren heeft doorgebracht.
Er was binnen de beperkte budgetmogelijkheden van de gemeente Amsterdam geen ruimte te vinden om het theater drastisch op te knappen. Joop van den Ende meldde zich met een flinke geldbuidel om aan de Marnixstraat een modern zalencomplex neer te zetten voor langere series. Cultuurwethouder Hannah Belliot was blij dat ze het dossier met het zorgenkindje kon sluiten. Op 1 januari 2006 gaan de slopers/bouwers van Van den Ende aan de slag. Freek de Jonge is de laatste bespeler en zal aan het eind van de maand het licht uitdoen en de deur sluiten.
De sluitingsconférence is luchtig van toon, met nieuw materiaal en flarden die we kennen uit de serie De Vergrijzing en het zap-televisie-experiment Freek Kortgehouden. We zien een man die op last van de minister zijn bermmonumentjes moet ontmantelen. De foto’s, beertjes en andere emotionele snuisterijen die langs de kant van de weg worden neergezet om verkeersslachtoffers te herdenken schijnen de verkeersveligheid in gevaar te brengen. De spulletjes die op de piano stonden uitgestald kwamen op de eerste speelavond ook nog goed van pas om de NOS-cameramensen mee te bekogelen die ongewenst tijdens de voorstelling stonden te filmen. Freek, gehinderd door het felle licht vanuit de zaal, raakte helemaal uit balans: ‘Flikker op, de zaal uit. Ik meen het serieus.’
Nadat de cameramensen waren afgedropen had Freek moeite om het ritme weer te pakken te krijgen en vergat hij 20 minuten van zijn stof voor de pauze. Dat werd na de pauze weer hersteld, met onder meer een prachtig verhaal over een vakantie van de familie De Jonge in Zwitserland met Paul van Vliet en zijn geliefde. Ook liet Freek zich het buitenkansje niet ontnemen om de huwelijksperikelen van Youp van ’t Hek flink op de korrel te nemen.
In de voorstelling komt de geschiedenis van het theater maar zijdelings aan bod. Voor een historisch overzicht moeten we zijn bij het boekje Doek! van Henk van Gelder dat na afloop in de foyer (Freek: ‘Nee, niet op het podium, het podium is van mij.’) werd gepresenteerd. Dolly Bellefleur schreed als Fien de la Mar de trap af om haar lijflied Ik wil gelukkig zijn te zingen en het eerste exemplaar van het aaibare boek met een bijzondere affiche-selectie aan Freek te overhandigen. Het ‘tweede eerste exemplaar’ was voor Piet Meerburg, die in 1952 het theater samen met Wim Sonneveld overnam.
‘Een sjofele sjieke dame van 58 jaar’, noemt de huidige directeur Jeannette Smit haar theater. Andere omschrijvingen die we in het boek lezen zijn ‘de lelijkste huiskamer van Amsterdam, maar wel de gezelligste’ (Serge-Henri Valcke),

Nog drie weken.

Freek doet de deur dicht is t/m 31 december te zien in het Nieuwe de la Mar Theater in Amsterdam.
Henk van Gelder: Doek! Nieuwe de la Mar Theater 1947-2005. Uitgave Stichting Theatercombinatie Bellevue/Nieuwe de la Mar