Twintig jaar geleden startte Raoul Heertje zijn Comedytrain

Eens per jaar leest een man met stropdas namens het bestuur van de stichting Comedytrain aan ongeveer veertig komieken de jaarcijfers voor. Die staren dan verdwaasd in de ruimte en knikken afwezig als de begroting wordt afgehamerd.
Jan Jaap van der Wal, sinds 2006 artistiek leider van Comedytrain: ‘Geld is voor deze groep niet belangrijk. Het is echt goed dat Raoul Heertje altijd het artistieke belang in het oog heeft gehouden. Als hij Comedytrain aan de Joop van den Endes of John de Mollen had verkocht, en dat had gekund, dan was het nu totaal anders geweest.’
Twintig jaar geleden zette Raoul Heertje, die in de voorronde van Cameretten was gestrand, een kleine advertentie in de Volkskrant: ‘Mislukte grappenmakers gezocht.’ In de Verenigde Staten was hij onder de indruk geraakt van stand up comedy, en dat wilde hij ook leren. Hij richtte Comedytrain op, en samen met beginnende komieken die op zijn advertentie hadden gereageerd, waaronder Theo Maassen, stroopte hij cafés en kleine zaaltjes af om het metier in de praktijk te leren. In 1997 kreeg Comedytrain, die inmiddels was aangevuld met Hans Teeuwen, Eric van Sauers, Owen Schumacher, Sanne Wallis de Vries en Najib Amhali, in de kelder onder het Amsterdamse Hilton een eigen podium: comedyclub Toomler. Het twintigjarige jubileum van Comedytrain wordt gevierd met een tournee, die vanavond van start gaat in een wel hele chique ambiance, de Amsterdamse Stadsschouwburg.
In Toomler heeft zich een kwartet comedians verzameld, die drie generaties vertegenwoordigen: oprichter Heertje (1963) en collega-comedian van het eerste uur Eric van Sauers (1964), Jan Jaap van der Wal (1979), die als zeventienjarige na het behalen van zijn Gymnasiumdiploma direct van Leeuwarden naar Toomler vertrok , en Stefan Pop (1985), die het nóg bonter maakte: hij trad al als vijftienjarige scholier uit Schiedam voor het eerst in de comedyclub op.

Comedytrain heeft de uitstraling van een intieme rebellenclub met Toomler als clubhuis.
Raoul: ‘Het is niet zo dat we de hele dag bezig zijn met groep-hugs, en als je als comedian wilt slagen moet je ijdel en egocentrisch zijn. Maar Comedytrain bewijst dat je die eigenschappen ook met groepsgevoel kunt combineren.’
Jan Jaap: ‘We zijn met z’n allen de baas over Toomler en het impresariaat. Iedereen krijgt uit de inkomsten evenveel betaald, een deel gaat naar het kantoor, en we bouwen een reserve op om een busje te kopen en naar festivals als Edinburgh te gaan. Die basis is door Raoul gelegd en daar houden we strikt aan vast.’
Stefan: ‘Als iemand van de oude garde in de zaal is, zoals Hans Sibbel, dan ga je automatisch na afloop even bij hem zitten om te vragen wat hij ervan vond.’
Jan Jaap: ‘Iedereen accepteert kritiek van elkaar. Je kan niet elke dag een existentialistische discussie houden over de inhoud van je optreden, maar iedereen staat open.’
Eric: ‘Ik heb hier nog nooit jaloezie meegemaakt.’
Raoul: ‘We praten ook over de loop van de carrière. Niemand wordt iets verboden namens Comedytrain, maar Howard Komproe krijgt natuurlijk wel te horen wat de consequenties zijn als hij als Postbank-leeuw rondloopt. Dan krijg je ander publiek in de zaal.’
Eric: ‘Daarom heb ik ook nooit meegedaan aan talkshows en spelletjes op televisie. Ik wilde alleen maar bekend worden door mijn theaterwerk.’

De Angelsaksische stand up comedian moet het nog steeds vaak hebben van oppervlakkige seksgrappen.
Jan Jaap: ‘Er lopen heel veel matige comedians rond in Engeland en Amerika, maar wij hebben ons altijd gespiegeld aan inhoudelijke comedians als Richard Pryor of Lenny Bruce.’
Raoul: ‘Een Comedytrain-comedian moet iets te vertellen hebben over de wereld. Er zijn komieken geweest die tijdens hun auditie de tent plat hebben gespeeld, maar die we toch niet hebben aangenomen. Het hoeft niet altijd een commentaar op de krant te zijn, dat doet Hans Teeuwen ook niet, maar het moet wel ergens over gaan. Eerlijk en persoonlijk.’
Eric: ‘Daarom maken veel comedians in het begin veel grappen over hun eigen zwarte, joodse of hazenlip-achtergrond. Maar je belevingswereld wordt groter, dus wordt ook de onderwerpkeuze breder.’
Raoul: ‘Het is trouwens een mythe dat stand up comedy minderheden-humor maakt. We zijn gewoon een afspiegeling van de samenleving. Het is een schandaal dat minderheden in andere kunstvormen zo ondervertegenwoordigd zijn.’

Comedytrain wordt als een monopolistische humormaffia gezien: een opleidingsinstituut, dat winnaars van cabaretfestivals aflevert, en Hilversum van schrijvers en komieken voorziet.
Raoul: ‘Ik ben er trots op dat Comedytrain een keurmerk is geworden, maar het is echt niet zo dat de weg van een komiek naar de Vara via Comedytrain loopt. Maar natuurlijk is het logisch dat er veel mensen uit een kwalitatief hoogstaande groep worden gevraagd.’

Comedytrain Jubileumtournee, vanavond (25 oktober) in de Stadschouwburg Amsterdam. www.comedytrain.nl