Eind negentiende eeuw trokken veel Afrikanen vanuit het Zuidelijke kustgebied landinwaarts, waar goud en diamanten waren gevonden. Muziek begeleidde deze goudzoekers op hun tocht en op hun plek van bestemming.

James Ngcobo behoort tot de voorhoede van het Zuid Afrikaanse acteursgilde. Hij pakt van alles aan, van een vederlichte televisiesoap tot zwaar drama in het theater. Inmiddels is zijn ster ook in het buitenland rijzende na theatertournees door Engeland, de VS en Brazilië. Maar in alles wat hij doet lijkt hij zich te richten op het bewaren van de eigen identiteit door de belangstelling voor het verleden warm te houden. In dat streven past ook de muziekvoorstelling Songs of Migration, die in Zuid Afrika de ene na de andere onderscheiding heeft binnengehaald. Op 6 en 7 oktober is dit spektakelstuk van het Market Theatre uit Johannesburg in Carré te zien.
Vanuit Johannesburg vertelt Ngcobo met aanstekelijk enthousiasme over het belang van deze productie, die hij heeft samengesteld en geregisseerd. ‘Het is niet alleen entertainment. De acteurs en muzikanten, waaronder trompettist Hugh Masekela, vertellen het verhaal van ondernemende mensen die hun geboorteplek moeten verlaten om elders een nieuw leven op te bouwen. Zij willen de wortels van hun bestaan met zich meedragen. Dat maakt niet alleen de reis draaglijk, maar ook het verblijf op een vreemde plek. De oude liedjes en de verhalen die hun grootouders vertelden worden bewaard om de herinnering aan hun geboortegrond levend te houden. En er komen natuurlijk nieuwe liedjes bij. In Songs of Migration worden daarom ook nummers gezongen van Miriam Makeba.
‘In feite zijn we allemaal kinderen van nomaden en proberen we het verleden met het heden te mengen. Muziek kan daardoor niet alleen continenten met elkaar verbinden, maar reist ook door de tijd heen. Songs of Migration heeft dus een universele achterliggende gedachte.
‘Deze mensen die huis en haard achterlieten worden geconfronteerd met anarchie en slechte levensomstandigheden, maar als je het goed bekijkt zijn het ook de overwinnaars, en daarom zit er onder de droefheid van sommige liedjes altijd iets opbeurends en positiefs.’
Is er in Zuid Afrika wel belangstelling voor het verleden?Het land wil toch vooral vooruit kijken nu de Apartheidsperiode is afgesloten.
‘Je kunt niet zeggen dat je opeens aan geheugenverlies lijdt. Er worden ook nog steeds films over de Holocaust en de oorlog in Vietnam gemaakt en dat moet ook. Dit is een typische post-apartheidsproductie omdat hij gemaakt is door zwarte mensen die niet klagen en janken over het verleden, maar met trots terugkijken naar wat er allemaal is gebeurd en wat ze hebben doorstaan.
‘Belangstelling voor het verleden betekent niet dat je geen iPad zou kunnen hebben. Je hebt de bagage van het verleden nodig. Je moet de achterliggende duizenden jaren weten te mengen met het heden en dat lijkt me het beste recept voor een goede toekomst. Als je het verleden op waarde schat kun je zonder enige schaamte zeggen dat je Zulu of Nederlands bent. Dat is gezond nationalisme als je daarnaast open staat voor andere culturen.’
Betekent het nog iets extra’s voor u dat deze voorstelling in Nederland wordt gespeeld, het land van de oude onderdrukker?
‘Gedurende het WK voetbal twee jaar geleden trok de helft van de zwarte Zuid Afrikanen een oranje shirt aan. Ik heb het idee dat de Nederlanders het moeilijker hadden met de Spanjaarden tegen wie ze tachtig jaar hebben gevochten dan wij met de Nederlanders, terwijl die strijd toch veel korter geleden was.’

Songs of Migration door Market Theatre uit Johannesburg met o.a. Hugh Masekela, 6 en 7 oktober in Koninklijk Theater Carré.