Thabo Mbeki als buikspreekpop


Geplaatst in Theaterrecensies op . Gepubliceerd in: de Volkskrant

The end is naai door Pieter-Dirk Uys, 7 oktober De Veste Alkmaar. Tournee tot 24 oktober.

‘Mijn geweten is schoon. Ik heb het nooit gebruikt.’ Nowell Fine, een blanke Zuidafrikaanse ‘liberal Jewish princess’ heeft altijd een hekel gehad aan twee zaken: Apartheid en zwarten. Nu de rassenscheiding officieel is afgeschaft, is zij soepeltjes de nieuwe samenleving ingegleden.
Samen met Evita Bezuidenhout, de bekakte high society diva, vormt Fine de hechte basis van de veelkoppige chorusline van de Zuidafrikaanse cabaretier Pieter-Dirk Uys. Hij heeft maar eventjes nodig om uit de berg pruiken, kleding en juwelen een nieuwe persoon tevoorschijn te toveren, waar een steekje aan los zit.
Echt liefdevol worden alleen Nelson Mandela en bisschop Desmond Tutu behandeld. Wat zou Zuid Afrika er nu anders uit zien als Mandela na ruim een kwart eeuw kwaad uit de gevangenis was gekomen, en Tutu niet de motor was geworden van de verzoeningsbeweging.
Pieter-Dirk Uys heeft als kritische kunstenaar de Apartheid overleefd door scherp en slim te opereren. Hij glipte steeds door de mazen, zonder water bij de wijn te doen. Na de democratische omwenteling, ruim tien jaar geleden, heeft Uys enige tijd nodig gehad om door de euforie heen te prikken en nieuwe doelwitten voor zijn satire te vinden.
Natuurlijk lopen er nog zat blanken rond die alleen uit lijfsbehoud hun rassenideeën onder een laag vernis hebben bedekt. Die krijgen van Uys de volle laag. Maar het is vooral president Mbeki, opvolger van Nelson Mandela, die het moet ontgelden. Waarom houdt hij de dolgedraaide dictator Mugabe uit buurland Zimbabwe de hand boven het hoofd? Waarom blijft hij als een halsstarrige domoor het aidsprobleem in eigen land negeren, terwijl dagelijks 700 Zuidafrikanen aan die ziekte sterven? Het ANC is er niet blij mee, en heeft dat Uys ook duidelijk laten weten, maar met de nieuwe grondwet in de hand die vrijheid van meningsuiting garandeert, gaat Uys gewoon door om Mbeki te bestoken.
In The end is naai (een mooie dubbeltalige titel) plaatst hij Mbeki als buikspreekpop op de knie van de Apartheids-President P.W. Botha. Net zoals Stalin eigenlijk een Rode Tsaar was en Napoleon wel erg veel trekjes van de Zonnekoning kreeg, zo laat Uys zien dat Zuid Afrika met Mbeki niet al te veel is opgeschoten. Thabo, de voornaam van huidige president, is ook nog een anagram van Botha.
Voor het publiek dat de voorgaande shows van Uys in Nederland heeft gezien, is deze voorstelling toch vooral meer van hetzelfde. Zijn kritiek op de Nederlandse samenleving is veel te mild om pijn te doen. Maar de buikspreek-act maakt de gang naar het theater ook voor de verwende Uys-fan meer dan de moeite waard.