Zaal bedekt onder dikke sneeuwlaag


Geplaatst in Theaterreportages/interviews op . Gepubliceerd in: de Volkskrant

Hij heeft heel wat meer gedaan, maar danser/zanger/acteur Donald Jones, die op 72-jarige leeftijd is overleden, zal toch vooral herinnerd worden als zanger van het liedje Ik zou je het liefste in een doosje willen doen uit de tv serie Pension Hommeles van Annie Schmidt en Cor Lemaire.
De serie werd vanaf 1957 uitgezonden. Meer dan een miljoen mensen keken en luisterden geamuseerd en ook verbaasd naar Donald Jones, met zijn aandoenlijke accent. Ik zaow je ’t lliefste.. Want een zwarte Amerikaan was toch wel heel bijzonder in het blanke Nederland, waar hooguit wat voormalige Indische rijksgenoten rondliepen. Tegen de Groene Amsterdammer zei Jones in 1999: ‘Ik was een odity. Een vreemd ding. Je kon het aanraken en je kon ermee praten. Ik liep een keer door de Leidsestraat en ik voelde ineens een hand door mijn haar. Ik schrok me lam. Waren het meisjes, ze zeiden: Sorry meneer, we wouden even voelen.’
Donald Jones (1932) groeit op in Harlem, de zwarte wijk van New York. Uit overlevingsdrang sluit hij zich aan bij de Turk Juniors. Het is een van de gangs die elkaars territorium bestrijden, zoals we kennen uit West Side Story. Alleen was het in Harlem zwart tegen zwart. ‘We hadden die agressie tegen de blanken moeten gebruiken, niet tegen elkaar. De blanken vonden het wel prima.’
Dansen kon hij ook. Als de tiener Jones tijdens een jamsessie van Charlie Parker in een Harlemse club spontaan begint te dansen, krijgt hij de complimenten van de trompettist en het advies om in die richting verder te gaan. Maar hij wil niet blijven in een stad waar je als zwarte alleen als muzikant of ober de befaamde Cotton Club inkomt. In 1954 vertrekt hij met een groepje Harlemse vrienden per vrachtschip naar Palermo. Ze dansen Europa door, totdat ze in Amsterdam uit elkaar gaan. Jones heeft zijn vliegticket naar de VS al op zak als Sieto en Marijke Hoving hem in 1957 vragen voor hun maatschappijkritische en voor die tijd taboedoorbrekende cabaretprogramma Niet voor lange tenen. Daarbij hoort ook de introductie van een zwarte artiest.
Daarna krijgt hij zoveel werk dat hij besluit in Nederland te blijven. Zijn rol in het oer-Hollandse Pension Hommelen maakte hem een bekendheid. Later krijgt hij een rol in de jeugdserie Pipo de Clown en roept hij als woordvoerder van de M-Brigade op tot het drinken van melk. Ook is hij te zien in musicals, zoals Kiss me Kate (1964) en Irma la Douce (1973). In 1997 doet Jones mee als verteller in een Latin versie van Porgy & Bess door de groep Nueva Manteca.
Niet alleen op artistiek gebied, maar ook sociaal zorgt Donald Jones voor een doorbraak. Samen met Adèle Bloemendaal vormt hij het eerste nationaal bekende gemengde paar, ook al duurt die verbintenis niet al te lang. Kort na de geboorte van hun zoon John geboren, later bekend als stand up comedian en acteur, gaat het echtpaar uit elkaar.
Door zijn positie in het Nederlandse amusement werd Jones door sommigen wel als ‘beroepsneger’ gezien. Annie Schmidt en Cor Lemaire schreven voor hem de eerste Nederlandse ‘negrospiritual’ Een heel klein mannetje..Oh me, oh my, the rain went back to the sky. Ofschoon het racisme er misschien niet zo onbeschoft vanaf droop als in de VS, was Jones de zwarte artiest zoals de blanke Nederlander die graag zag: lenig en vrolijk. Het typische beeld, zoals we dat ook in dubieuze reclames lange tijd hebben gezien. Die typecasting is lang doorgegaan. In de tv show Blauwe Plekken (1990) weigert Donald Jones als vrolijk dansende-basketballende God Herman van Veen de toegang tot de hemelpoort, omdat hij nog niet genoeg blauwe plekken heeft opgelopen. Het studentenblad Propria Cures riep Donald Jones ironisch uit tot ‘Neger van de Eeuw.’