Je moet maar durven. Een musical over een schaamteloze Sieg Heil-Hitler-musical laten sponsoren door een bedrijf dat jodenkoeken maakt en De Telegraaf. Aan de andere kant past die streek van producent Mark Vijn precies in het straatje van de rücksichtsloze humor en het opgewekte cynisme van schrijver-komiek Mel Brooks, die met De Producers een geniale voorstelling heeft afgeleverd.
Als je naar De Producers gaat moet je de knop omdraaien en je overgeven. Schuif het politiek correcte gevoel opzij, erger je niet aan een overdaad aan swastika’s en theatrale relnichten, en dan heb je een topavond.
The Producers, een remake van de Mel Brooks film uit 1968, was vanaf 2001 bijna tien jaar een hit op Broadway en werd overladen met Tony Awards. Maar als je dit hoogtepunt uit de musicalgeschiedenis naar Nederland brengt, is de kans niet denkbeeldig dat je die goudklomp in de modder laat vallen. Want hoe breng je deze harde en soms intelligent smakeloze humor, die voorzien is van een fluwelen randje? Maar alle reserves vooraf bleken ongegrond. De missie is geslaagd. De Nederlandse Producers kan de vergelijking met de Amerikaanse versie op vrijwel alle fronten doorstaan. Het is prikkelend amusement van een buitengewoon hoog niveau.
De verlopen Broadway producent Max Bialystock (Johnny Kraaijkamp) krijgt na weer een nieuwe flop hulp uit onverwachte hoek. Boekhouder Leo Bloom (Joey Schalker) ontdekt dat je met een mislukte voorstelling veel geld kunt verdienen. Zij gaan dus op zoek naar het slechtste stuk, met de slechtste regisseur en de slechtste cast. Het wordt een ode aan Hitler, geschreven door een verknipte oud-nazi, die duiven houdt die de nazi-groet brengen. De productie wordt echter door het publiek als een satirisch meesterwerk ervaren, waardoor het hele plannetje in duigen valt en de oplichters in de Sing Sing-gevangenis belanden.
Frans van Deursen heeft een plezierig in het gehoor liggende vertaling gemaakt, zonder geforceerde woordgrapjes waar vertalers zich nogal eens aan bezondigen. Het heeft de eenvoud gekregen van een Willem Wilmink-tekst en daardoor zeer doeltreffend. Onduidelijk is wel waarom hij het befaamde lied ‘Springtime for Hitler’ vertaald heeft met ‘Voorjaar voor Hitler’ en niet het simpele en mooier klinkende Lente heeft gebruikt.
Kraaijkamp is misschien niet de beste zanger van het spul, maar hij speelt als Bialystock de rol van zijn leven. Hij pakt de kolder serieus aan en weet met kleine gebaartjes en uitstekende tekst-timing de wanhoop en de sluwheid van de producent precies op maat neer te zetten. In de gevangenis vat hij de hele voorstelling in een paar minuten briljant samen. Dat is lesmateriaal voor musicalstudenten. Samen met Joey Schalker als de neurotische boekhouder brengt hij superieure slapstick.
Maar ook het koppeltje Dick van den Toorn als regisseur van de nazi-draak en zijn übernicht-assistent Jeremy Baker zijn niet minder dan hilarisch. Er zijn domweg geen missers in de cast: Noortje Herlaar als een Zweedse stoot is geestig en over the top sexy, en Marcel Jonker als de volgevreten nazi-schrijver van het stuk is overweldigend.
Naast een paar verfijnde dansstukken (zoals een stijlvol duet van Joey Schalker en Noortje Herlaar) heeft regisseur/choreograaf Martin Michel de twee monumentale dansnummers – de oude rijke dametjes met looprekken en een ronddraaiend hakenkruis – prachtig zwierig in beeld gebracht. Michel heeft ondanks de vele decorwisselingen voor een enorme vaart gezorgd. Dat wordt cashen strakjes bij de Kraaijkamp-Awards.

****

De Producers door Mark Vijn Theaterproducties, script: Mel Brooks en Thomas Meehan, muziek en liedteksten: Mel Brooks, vertaling: Frans van Deursen, muzikale leiding: Jeroen Sleyfer, regie en choreografie: Martin Michel. Chassé Theater Breda 23 oktober. Tournee tot 6 februari. www.hitmusical.nl