Passion door Joop van den Ende Theaterproducties, liedteksten en muziek: Stephen Sondheim, libretto: James Lapine, vertaling: Daniël Cohen, regie: Paul Eenens. Koninklijke Schouwburg Den Haag 30 augustus. Aldaar t/m 4 september, tournee tot eind januari.

‘Passie is lijden, mooi zijn is macht.’
Het eerste geldt voor de onaantrekkelijke, ziekelijke Fosca, die zelf nog vol hartstocht zit, maar vreest dat ze kansloos is om ooit nog bemind te worden. De schone Clara weet heel goed dat legerkapitein Giorgio alles voor haar wil doen omdat hij verslaafd is aan haar schoonheid. Toch weet Fosca deze harde wet in haar voordeel om te buigen. Ware liefde kan de wereld op z’n kop zetten.
Passion is gebaseerd op het negentiende eeuwse krantenfeuilleton Fosca van Iginio Ugo Tarchetti en de filmbewerking Passione d’amore van Ettore Scola uit 1981. Als kapitein Giorgio Bachetti van Milaan wordt overgeplaatst naar de provincie moet hij zijn getrouwde minnares Clara achterlaten. Op die buitenpost treft hij een verveeld groepje officieren aan en Fosca, de nicht van de dienstdoende kolonel. Zij bijt zich helemaal vast in de nieuwkomer. Hij wijst haar af, totdat hij beseft dat deze liefde van een hogere orde is.
De korte samenvatting van de musical Passion lijkt een beetje bouquetterig. Maar de literaire en muzikale uitwerking van Sondheim is zo wonderschoon en er wordt zo onwaarschijnlijk mooi gespeeld door Vera Mann, Pia Douwes en Stanley Burleson, dat elke negatieve of zelfs maar ironische associatie volkomen ongepast is.
Stephen Sondheim heeft het zich in al zijn musicals, zoals Follies, Company en Into the Woods, behoorlijk moeilijk gemaakt. Ongebruikelijke verhalen en weerbarstige muziek hebben niet altijd grote kassuccessen opgeleverd, maar de Amerikaanse schrijver/componist staat garant voor hoogwaardige kwaliteit. De 280 Broadway-voorstellingen van Passion in 1994 waren voor een Sondheim musical heel wat. Daar kwamen ook nog vier Tony Awards bij.
Een van die onderscheidingen was voor actrice Donna Murphy, die als Fosca de zware taak had om het publiek ervan te overtuigen dat ziek, zwak en lelijk niet automatisch betekent dat je er niet bij hoort. Vooral in de try outs barstte het publiek regelmatig in lachen uit om de onmogelijke missie van deze fysiek grauwe vrouw. De tekst werd daarna door Sondheim en Lapine zó zuiver afgesteld dat de toeschouwers helemaal in de beklemmende wereld van Fosca wordt meegezogen. Het moet raar lopen als ook Vera Mann, die Van den Ende ervan wist te overtuigen dat Nederland rijp is voor Passion, niet wordt bekroond voor haar imponerende rol. Zij laat zowel de vertwijfeling van de breekbare gestalte zien (‘Ik ken geen troost, ik zie de waarheid veel te goed.’), maar ook de bijna sluwe zelfverzekerdheid om haar liefdesdoel te bereiken.
De grotendeels doorgecomponeerde musical, die veel weg heeft van een serene kameropera, bestaat voor een groot deel uit gezongen brieven. De toon van Clara verschuift langzaam van een walsachtige melodielijn in majeur naar een neerslachtige toon als Giorgio uit haar vingers dreigt te glippen, terwijl de melancholieke mineur-klanken van Fosca aan het eind wat krachtiger worden aangezet. Maar in alle gevallen overheerst de ernst, zowel in muziek als in de tekst, die voorbeeldig vertaald is door Sondheim-expert Daniël Cohen. De stadshumor waar Sondheim in zijn werk vaak mee speelt krijgt alleen een kans in de cynische commentaren van het groepje officieren. Meer lucht heeft het meeslepende verhaal ook niet nodig.
We zijn wel wat gewend van de drie hoofdrolspelers, maar in Passion spelen ze op de toppen van hun kunnen. Pia Douwes, de enige in kleurige kledij, laat een ingetogen lyrische kant die zij in spektakelstukken nauwelijks kan tonen, terwijl Stanley Burleson schitterend zijn innerlijke strijd vorm geeft. Ook de bijrollen zijn met Bert Simhoffer als kolonel en Ids van der Krieke als de dokter, uitstekend ingevuld. Regisseur Paul Eenens heeft zijn spelers tot aan de rand geduwd en krijgt loon naar werken.
Produdent Van den Ende sluit meestal risico’s uit door te kiezen voor bewezen internationale musicalsuccessen voor het grote publiek. Voor het gewaagde avontuur moesten we vaak bij het Koninklijk Ballet van Vlaanderen zijn. Met Passion wordt deze lijn doorbroken. Hulde.