Hoogtepunten van KRP radioprogramma Cursief


Geplaatst in Theaterrecensies op . Gepubliceerd in: de Volkskrant

Op het lijstje van leveranciers van neologismen en stijlvolle verbasteringen staan Van Kooten & De Bie en Wim T. Schippers op eenzame hoogte. Maar ook uit Cursief, het satirische radioprogramma dat tussen 1967 en 1975 twee- of driewekelijks werd uitgezonden door de KRO, zijn een paar schoonheden op te tekenen. Zo kon na het interview met de Duitser in de Paas-file op weg naar Zandvoort (de overleden oma werd op de imperiaal gelegd en de rest van de familie werd op rantsoen van een Kartoffel pro Stunde gesteld) vrijwel niemand Enschede nog anders uitspreken dan Ensjeede.
Een andere klassieker is ‘Pourquoi dan wel?’, de verbaasde uitroep van de Vlaamse wielrenner Polleke, de Keizer van Vuilpanne, die lange tijd de dopingcontrole heeft weten te beduvelen door de urine in te leveren van zijn schoonbroer Stanneke de Keuckelaere. De sappig Vlaamse monoloog van Polleke, uitgevoerd door Gerard Cox, is geschreven door Michel van der Plas.
Ofschoon Cursief door een team werd gemaakt, zoals later eigenlijk alleen nog maar het collectief van Spijkers met Koppen cabaret heeft verzorgd voor de radio, was Michel van der Plas de ongekroonde artistiek leider van het gezelschap. Andere kopstukken waren Gregor Frenkel Frank, Kees Fens, Godfried Bomans, Netty Rosenfeld, Frits Lambrechts en Frans Halsema.
Van der Plas vond het zalig dat hij zich naast zijn serieuze literaire en journalistieke werk (Elzevier) mocht uitleven in cabaretteksten voor Wim Sonneveld, Frans Halsema/Gerard Cox en Cursief. Samen met vriend en generatiegenoot Bomans kan hij een typische exponent worden genoemd van de katholieke humor, die tegenwoordig ook wordt uitgedragen door onder meer Herman Finkers, Jeroen van Merwijk en Ivo de Wijs. Het is een lichtvoetige, relativerende kijk op de zware problemen. Achter de katholieke spot staat altijd de nooduitgang open, net zoals de katholieke zondaar opgewekt gebruik kan maken van de biechtstoel. In tegenstelling tot zijn calvinistische vakbroeder, die zwaarder op de hand is en vaak een verbeten trek om de mond heeft, zal de katholieke humorist nimmer nadrukkelijk belerend zijn. Dat betekent niet dat het vlak of laf is, maar Van der Plas zag helemaal niets in de ‘gespeelde verontwaardiging’ van cabaretiers als Sieto Hoving. Het milieuprobleem werd door Van der Plas liever ironisch behandeld in een nieuwe versie van de hit van Willy en Willeke Alberti, Reisje langs de Rijn:
Kijk, wat drijft daar in de Rijn,
blinkend in de zonneschijn?
Jongens, heb ik het nou mis?
Nee, dat is dooie vis.
Door ’t vergif zo bont van kleur
en met zo’n aparte geur.
Allerlei en allerhand
komt bij Lobith in ons land.
Cursief werd gemaakt in de tijd dat er nog niet bekrompen op de vierkante millimeter werd gemekkerd over Negerzoenen en de slavenrol van Zwarte Piet. Een van de regelmatig terugkerende onderdelen van Cursief was de zalig politiek incorrecte Uitzending van de Overheid, waarin Surinaamse politieke hoogwaardigheidsbekleders de nieuwe verkeers- of feestregels in krom Nederlands kwamen uitleggen. Het item werd altijd besloten met een lokale zegswijze, zoals ‘Het gaat niet om het spel, maar om de nikkers.’ Ook de Friezen en Vlamingen werden trouwens op deze manier aangepakt.
Cursief, dat nog een paar moeizame jaren op televisie heeft beleefd als onderdeel van het KRO-mediaprogramma de Van Speykshow, bleek ook een handige proeftuin voor latere theateruitvoeringen. Zo deden Frans Halsema en Gerard Cox in hun theaterprogramma’s een aantal parodieën op spelletjesprogramma’s, zoals de filmquiz Voor een briefkaart op de eerste rang, waarbij de kandidaat het antwoord al wist voordat de vraag gesteld was. Wim Sonneveld gebruikte de befaamde monoloog van de koninklijke stalmeester over de goedbedoelde rotzooi die op Koninginnedag wordt aangeboden door het plebs, die in Cursief door Luc Lutz was gedaan.
Het cd-luisterboek dat onlangs is uitgegeven is een exacte heruitgave van de cd, die Frank Verhallen in 1993 heeft samengesteld voor het Amsterdams Kleinkunstfestival dat in dat jaar speciale aandacht besteedde aan Michel van der Plas. Van de vele honderden nummers die voor Cursief zijn geschreven is een behoorlijk aantal op zeven grammofoonplaten verschenen. Het zou de luisterboek-uitgever hebben gesierd en de cabaretliefhebber hebben behaagd als wat meer in die beschikbare voorraad was gegrasduind voor een iets uitgebreidere selectie.

****
Cursief. Hoogtepunten uit het roemruchte KRO-radioprogramma. Uitgeverij Rubinstein. ISBN 9789047600732. € 10,95