Bij het opruimen van het ouderlijk huis na de dood van zijn moeder in 1985 vond zanger Gé Reinders een rafelig zakdoekje met daarop een geborduurde tekst met onder meer de woorden: voor God en Vaderland, 17 mei Roermond, Vught, Ravensbrück en München. Het bleek de gevangenisroute te zijn die zijn moeder in 1944-45 heeft afgelegd. Over haar oorlogsverleden heeft Grada Reinders haar kinderen nooit iets verteld.
Zes jaar geleden sprak Gé Reinders een journalist die bezig was met een artikel over handwerk uit de tweede wereldoorlog, en daarna besloot hij op zoek te gaan naar wat er in de Nederlandse en Duitse archieven over zijn moeder te vinden is.
Reinders heeft uiteindelijk niet precies kunnen achterhalen waarom de Duitsers haar in hun gevangenisboekhouding een ‘oorlogsmisdadiger’ noemden, maar toch was hij opgelucht na zijn onderzoek. Over die ontroerende zoektocht schreef hij het onlangs verschenen boek Het Zakdoekje en hij had meteen een thema voor zijn nieuwste theatershow.
De titel Helden slaat op de naam van het Limburgse dorp waar Grada met een aantal anderen in mei 1944 werd gearresteerd. Maar ook komt de andere betekenis goed uit. Niet alleen zijn moeder (‘Je ziet nooit vrouwen met een rij lintjes op de borst.’), maar ook Toon Hermans komt als een held naar voren in dit programma. Hermans, voor wie Reinders twee albums heeft geproduceerd, doet een parlando stukje in het liedje Iestied (IJstijd). Daarin wordt de ijzige stilte aan tafel beschreven als de oorlog ter sprake dreigde te komen. Achteraf bleek dat ‘moe’ niets heeft verteld om haar kinderen niet te belasten. Hermans is postuum in Helden te horen: ‘Kinderen denken altijd dat zij het hebben gedaan/Het komt nooit in hun hoofd op/ Dat pap en mam zélf naar Nova Zembla zijn gegaan.’
Ondanks het zware thema is Reinders erin geslaagd om een lichte voorstelling te maken, waarin hij gemoedelijk zijn verhaal doet, alsof hij met een paar vrienden in een kleine kroeg zit. Door de luchtige muziek – het nummer over Kamp Vught klinkt als een Amerikaanse roadsong – slaan de teksten niet dood. De zijpaadje die Reinders bewandelt versterken de prettige balans van de avond. Het muzikale feest is compleet door twee puike muzikanten. De zorgvuldig opgebouwde solo van gitarist Pieter Klaassen in een gevoelig liedje over het dunne draadje dat ellende scheidt van niets aan de hand, is van wereldklasse.

****
Helden door Gé Reinders, De Griffioen Amstelveen 5 november. Tournee.