Zonder angst of twijfel steekt Freek de Jonge zijn hoofd in de strop op het grote executieplein van de hoofdstad. Hij heeft stand gehouden, terwijl voor menig collega-cabaretier geldt dat hij onder het bewind van de nieuwe leider Hero afgegleden is van geus tot collaborateur. Als alleen nog om flauwiteiten en onbenulligheden wordt gelachen heeft De Jonge er geen zin meer in en weigert gratie van keizer Hero, waarin we de tweede man van de PVV herkennen.
Eerder op de avond noemde De Jonge de vergelijking tussen NSB en PVV onzinnig en oneerlijk. Voor de NSB. Want die wist begin jaren dertig nog niet waartoe dit soort ideeën kan leiden. Het gaat allemaal weer met een vrolijke grijns op het gelaat, maar Freek haalt een paar keer snoeihard uit.
Het executieverhaal lijkt aanvankelijk een losse toegift na een mooi afgeronde voorstelling, maar blijkt net zo onlosmakelijk bij de rest te horen als de stand up-achtige proloog. Daarin harkt Freek wat actualiteit bij elkaar rond zijn oude hit Leven na de dood. Maar als hij de obsessieve behoefte van Nederland aanroert om de geestesgesteldheid van de schutter van Alphen te willen doorgronden, komt hij met de conclusie dat het zaak is om eerst je eigen geestesgesteldheid helemaal uit te pluizen, voordat je aan de hersenafwijkingen van een ander gaat beginnen.
En zo glijdt Freek in een familiegeschiedenis met wortels in de tweede wereldoorlog, waarover hij zich diep schaamt. Ook de rol van zijn vader, de dominee die door Freek in meerdere shows op een voetstuk is geplaatst, krijgt dubieuze trekken. Het decor lijkt op een Christo-kunstwerk. Grote objecten zijn fraai ingepakt en zullen in de loop van de avond worden afgepeld, alsof het de ziel van de familie De Jonge is.
Neven is een voorstelling over een vertrouwd thema bij De Jonge: schuld en boete. De christelijk opgevoede cabaretier is ook dit keer niet vies van symboliek. De broek van De Jonge wordt bij elkaar gehouden door een touw, alsof het een gewaad is van een boetemonnik. Nog iets verder gaat Freek als hij een van de decorstukken op zijn schouders torst, alsof hij de over de Via Dolorosa in Jeruzalem loopt.
Hoofdrolspelers in het verhaal zijn twee neven. De eenbenige Raf is min of meer komen aanwaaien als een cadeautje van een zwarte geallieerde soldaat, terwijl Fred de verwarde zoon is van een NSB-oom van De Jonge. Via deze twee mannen wordt de geestesgesteldheid onderzocht van de familie De Jonge, die zich in ‘de subtop van de bourgeoisie’ bevindt. Ondertussen worden mooie historische lijntjes naar de Nederlandse koloniale geschiedenis getrokken. En zo wordt Neven een beklemend maatschappelijk verhaal met subtiele, wrange humor.
De basis van Neven herkennen we uit Freeks Nederland, de televisieserie die hij twee jaar geleden maakte toen hij 65 was geworden, over de plaatsen van zijn jeugd, van Groningen tot Zeeland. De uitwerking is zo vernuftig dat echt sprake is van een nieuw programma. En trouwens, als er een cabaretier is die recht heeft op het recyclen van zijn eigen materiaal, dan is het Freek de Jonge wel, met een oeuvre waar een ander drie levens over doet.

****
Neven door Freek de Jonge, Oude Luxor Rotterdam 19 april. Tournee tot half juni.